Ćwiczenia myślenia przyczynowo-skutkowego

Jednym z ważniejszych ćwiczeń w procesie terapii są ćwiczenia różnego typu relacji. Szczególne i bardzo ważne miejsce wśród tych zadań zajmują związki przyczynowo-skutkowe.  Sprawnie funkcjonujące myślenie przyczynowo-skutkowe wpływa na zdolność przewidywania skutków swoich działań, planowania, przewidywania konsekwencji i tym samym – daje możliwość modyfikowania własnych zachowań w zależności od efektów, jakie dziecko chce osiągnąć.

W trakcie planowania zadań z zakresu myślenia przyczynowo-skutkowego ważne jest, aby pamiętać, że warunkiem takich działań jest umiejętność linearnego porządkowania bodźców, ze szczególnym uwzględnieniem linearnego porządku czasowego.

Z pomocą przy ćwiczeniach z zakresu myślenia przyczynowo-skutkowego przychodzi nam Wydawnictwo WiR i Panie:  Agnieszka Fabisiak-Majcher, Marta Korendo i Elżbieta Ławczys w pomocy z cyklu „Stymulacja i terapia” pt. „Myślenie przyczynowo-skutkowe”.

Cena pomocy może wydawać się wysoka – kosztuje bowiem 80 zł. Uważam jednak, że z tych 80 zł warto wydać każdą złotówkę. Otrzymujemy bowiem grubą kartonową teczkę, a w niej mnóstwo materiału do terapii. Wszystkie karty są wydrukowane na grubym, śliskim papierze i przyznam, że z przyjemnością bierze się je do ręki. Przy samym rozcinaniu kart na poszczególne zadania spędziłam prawie 1,5 godziny i to nad gilotyną…. nożyczkami chyba by mi zeszło 2 razy tyle czasu… więc sami widzicie mnogość materiału który otrzymujemy.

W teczce znajduje się również książeczka, która wyjaśnia i podpowiada w jaki sposób ćwiczyć z poszczególnymi zadaniami.

Zadania na kartach są odpowiednio uporządkowane, gdyż historyjki przyczynowo-skutkowe muszą zostać w terapii poprzedzone zadaniami pokazującymi uporządkowanie lub rozwój zdarzeń w czasie. Nie możemy hop – siup wskoczyć w historyjkę 3 czy 6 elementową bez uprzedniego przygotowania dziecka do tworzenia takich historyjek.

Jako pierwsze autorki wprowadzają relacje czasowe – co najpierw? co potem? i pokazują dwa warianty pracy. Czynności przedstawione na obrazkach nie wynikają bezpośrednio jedna z drugiej. W wariancie pierwszym obrazki układa nauczyciel (może je też ułożyć dziecko), a stopień trudności pytań dostosowujemy do możliwości językowych dziecka. Przykładowo:

1. Co najpierw robiła dziewczynka? Co potem robiła dziewczynka?
2. Co dziewczynka robiła przed zabawą na huśtawce? Co robiła po zabawie na huśtawce?
3. Co dziewczynka robiła na końcu? Co dziewczynka robiła na początku?

W drugim wariancie pracy nad relacjami czasowymi rodzic/terapeuta wymienia kilka czynności np. Ala sprząta, Ala huśta się,  Ala je lody.Dziecko ma za zadanie zapamiętać kolejność i ułożyć obrazki od lewej do prawej. Pamiętajcie aby liczbę elementów sekwencji dopasować do możliwości dziecka. Następnie zadajemy dziecku pytania takie jak w wariancie 1.

Następnie mamy tematyczne relacje czasowe. Są to cztery historie sześcioelementowe. Nauczyciel prosi dziecko o ułożenie obrazków i ułatwia mu opowiedzenie historii zadając pytania pomocnicze i dostosowując długość zdań oraz stopień ich trudności do możliwości dziecka. Przykładowo ja z historyjek 6-elementowych robię historyjki 3-elementowe. A że akurat nasz tatuś wyjechał gdzieś wspinać się po Alpach, wykorzystuję przy okazji historyjkę „wycieczka”.

Moje pytania pomocnicze które ułatwiają Milenie ułożenie tej konkretnej historyjki wyglądają tak: Kto ogląda mapę? Co kupuje tata? Co robi tata? Milenka opowiada historyjkę: Tata ogląda mapę. Tata pojedzie na wycieczkę. Tata kupuje żółty śpiwór. Tata pakuje plecak, On jedzie na wycieczkę w góry.

Kolejne ćwiczenia to Co – z czego? W ćwiczeniach tych dziecko ma za zadanie dopasować obrazki przedstawiające zasadę co z czego powstaje. W ćwiczeniach następstw czasowych – przyczyn i natychmiastowych skutków wydarzeń wprowadzamy dziecko w następstwo wydarzeń przyczynowo-skutkowych natychmiastowych. Przedstawiają one przyczynę i bezpośredni skutek wydarzenia. Przykładowo:

Co robią liście? – Spadają.

Co się stało? – Liście spadły.

Przyczyna i skutek wydarzeń – w ćwiczeniu tym, podobnie jak w poprzednim, przedstawiono przyczynę i skutek wydarzeń. Nauczyciel powinien zwrócić uwagę dziecka na sytuacje, gdzie skutek jest odroczony w czasie. Np. chłopiec jest przeziębiony  – wiał silny wiatr a chłopiec wyszedł bez czapki, skutek pojawia się po pewnym czasie.

Wydarzenia atmosferyczne w przyrodzie to ćwiczenia w których przedstawione jest następstwo zdarzeń atmosferycznych i ich skutków w przyrodzie. Przykładowo:

Dlaczego złamało się drzewo? – Bo była burza.

Celem ćwiczeń z cyklu gdzie jest błąd? jest znalezienie na obrazkach błędu i stwierdzenie ewentualnych skutków przedstawionego wydarzenia. Kolejne ćwiczenia jakie proponują autorki to historia z różnymi zakończeniami, które pokazują, że różne zdarzenia mogą mieć skutek zarówno pozytywny, jak i negatywny.

W pomocy tej mamy także kolejno ćwiczenia: to samo wydarzenie – różny skutek, historyjki 6-elementowe, historie 3-elementowe w linearnym przebiegu czasowym, 3-elementowe historie przyczynowo-skutkowe, historyjki 4-ro i 6-cio elementowe a także ćwiczenia skutku odroczonego od przyczyny.

Jak więc widzicie ćwiczenia z zakresu myślenia przyczynowo-skutkowego Wydawnictwa WiR to naprawdę potężna dawka wiedzy.

Bardzo lubię słowa Edyty Gruszczyk – Kolczyńskiej, które wyczytałam w jej książce „Dziecięca matematyka”:

„Rozumowanie przyczynowo-skutkowe jest obecne w większości sytuacji, w których dziecko uczestniczy. Sztuka polega na tym, żeby je wydobyć i skłonić dziecko do myślenia przyczynowo-skutkowego.” 

W jaki więc sposób wspiąć się na wyżyny tej nie lada trudnej sztuki, jaką jest zainteresowanie dziecka ćwiczeniami terapeutycznymi i sprowokowanie go do czynnego uczestnictwa w ćwiczeniach?

Na przykład w taki sposób w jaki ja pracuję z Mileną – kromka chleba, mąka w miseczce, ser i mleko.

Prawda, że fajne ćwiczenia z kategorii Co? Z czego? 🙂 (chleb z mąki, ser z mleka)

Najważniejsza recenzentka – Milena…. cóż i tutaj mam problem aby obiektywnie ocenić tę pozycję. Są bowiem ćwiczenia które uwielbia, a są takie do których nie ma przekonania. I nie jest to wina danej pomocy, jej szaty graficznej, bądź proponowanych ćwiczeń. Spowodowane jest to tym, że ćwiczenia które wykonuje niechętnie, sprawiają jej dużą trudność. I jest to jasny i wyraźny sygnał dla rodzica i terapeuty, że na danym polu dziecko ma duży problem i trzeba zwiększyć ilość ćwiczeń danego gatunku.

Pozdrawiam Was gorąco!